De 16e ieuw is veur de Nederlanen een tied van grote veraanderings, zowel op staotkundig as op karkelik gebied. Et eerste het te maeken mit de opstaand tegen de Spaanse overheersing; et twiede het te maeken mit de ni’je leer in de karke ofwel de beweging van de Reformaosie. Et komt d’r op daele dat in die gewesten die kiezen veur de opstaand, et kalvinisme de heersende vorm van kristendom wodt. In et gewest Frieslaand kommen in 1580 de verholings zo scharp te liggen, dat aend meert van dat jaor de Staoten de Rooms-Kattelieke eredienst verbieden en ok hiere et calvinisme invoeren. Op himzels is dat een hiel verhael, mar et komt d’r op daele dat de bisschoppelike orgenisaosie niet langer funktioneert, de kloosters opheven wodden en de Roomse geestelikhied niet langer dienst doen mag. De ‘Paapse misse’ wodt verbeuden, de karkelike feesten en de heiligendaegen wodden ofschaft. Alles wat in de karken te maeken het mit de oolde eredienst, moet verdwienen: altaoren, beelden, krusen, deupvonten, miskelken, hostiedeuzen, liturgische kleren, alles moet d’ruut. Ok de mureschilderings verdwienen aachter een dikke laoge witterskalk. Allienig de karkeklokken mit de oolde opschriften en afbeeldings – op de grote klokke in Oosterwoolde staot een afbeelding van Maria mit et kiend Jezus – mochten hangen blieven en bi’j gelegenhied luded wodden. Daniëll Gretinge, de vikaris van de Sint Blasius-vikari’j, sympatiseert niet mit et calvinisme en nemt de wiek naor Grunningen, dat in die tied nog Spaans en dus Rooms-Katteliek is. Mar een Oosterwooldiger die wel sympatiseert mit de ni’je leer is Abelus Frankena (Abel Frankes), een geleerd en invloedriek man. Et zol best wezen kunnen dat hi’j een grote invloed had het op de invoering van de Reformaosie in disse kontreinen. Een geveerlike tied was et ok, want de Staoten van Frieslaand hadden dan wel de kaante van de opstaand keuzen, mar Stienwiek raekte in 1582 weer in Spaanse hanen en zol pas tien joar laeter, in 1592, nao een zwaore stried deur de legers van prins Maurits inneumen wodden. Dat betekende dat et in Stellingwarf, dat vlakbi’j Stienwiek lag, in die joaren hiel onveilig wezen kon. Veural veur calvinistische predikaanten was et hiere zeker nog niet vertrouwd. Veur de karke moet die tied ok een periode van onzekerhied en stagnaosie west hebben. De ni’je regeling schreef veur dat d’r in de now ‘gereformeerde’ gemienten karkeraoden keuzen wodden mossen en dat ze bekwame predikaanten benumen en beroepen mossen. Vanzels mossen de diensten verlopen in de stiel van et calvinisme: een sobere dienst in de laandstael mit psalmlieden en gebeden, mar veural mit et aksent op et lezen en uutleggen van de biebel. Uut berichten dot blieken dat de meensken in de eerste tied nao de ‘alteraosie’ (letterlik: et verdwienen van de altoaren uut de karken) niet zovule op hadden mit ‘de ni’je leer’. Et was dan ok een grote veraandering die plaets vunnen had in de karke en niet iene had daor in wezen omme vraogd.Et moet in 1580 en de eerste jaoren darnao een tied west hebben van geestelike verwarring en hiel wat meensken bleven al of niet eupenlik Rooms-Katteliek. Ok in Oosterwoolde en omgeving kommen we in de stemkohieren van 1640 nogal es een eigenarfde tegen mit achter de naeme de antekening ‘papist’. Die persoon was dus Rooms bleven en had gien stemrecht. Et is bekend dat in de 17e ieuw in Oosterwoolde nog een pater jezuiet aktief was, die perbeerde om terrein weeromme te winnen veur de karke van Rome en hier en daor klandestien de misse opdreug. Nao 1580 was et veur de karke een groot probleem waor de gereformeerde dominees zo gauw weg kommen mossen. Liekewel in 1585 wodde de Akademie in Franeker eupend, mit et doel om theologen en juristen op te leiden. Oonze dörpsgenoot Abelus Frankena sprak bi’j die gelegenhied de eupeningsrede uut. In de Stellingwarven kon et karkelike leven weer wat op gaang kommen, naodat Stienwiek niet langer in Spaanse hanen was. In 1599 was d’r ien predikaant veur alle dörpen in Oostaende. In 1611 wodt et wat rumer en is d’r iene beschikber veur de gemienten van Oosterwoolde, De Fochtel, Appelsche, Donkerbroek en De Haule. In 1700 maeken Donkerbroek en De Haule heur los uut dit verbaand en benumen een eigen predikaant. Oosterwoolde, De Fochtel en Appelsche blieven kombineerd tot 1839, as Appelsche een zelsstanig predikaantsplak wodt. De karkelike goederen bleven nao de reformaosie eigendom van de karken. <img src=”http://www.dorpskerk-oosterwolde.nl/Afbeeldingen/Wegenplan-1685.jpg” alt=”Wegenplan 1685″ /> Zo mossen de dominees bestaon van de inkomsten uut de pasterielanen van de vroegere parochies. De karke kreeg et zeggenschop over de vroegere vikari’jgoederen. In Oosterwoolde kreeg de schoelmeester waorschienlik de beschikking over de Oonze Lieve Vrouwe vikari’j op et Oost. De schoelmeesters in die tied weren in dienst van de karkvoogdi’j en weren toegelieke ok koster, veurzanger, klokluder, doodgrever, leedanzegger en bosschoploper van de karkvoogden. Wat ok geliek bleef was et beheer over de karkelike goederen. Die bleef in hanen van de eigenarfden dan wel stemgerechtigden. Diezelden benuumden tegere mit de stemgerechtigden van de ere dörpen van de kombinaosie een ni’je predikaant, waornao de karkeraoden de benuming ommezetten in een karkelik beroep. Die sitewaosie het zo bestaon tot veer in de 19e ieuw. Toch leuten de meensken heur niet alle feesten en daegen van heiligen ofpakken deur de ni’je calvinistische geleufsleer. Et Kastfeest wodde in ere hullen en ok heiligen as Sunte Marten en Sunterklaos bleken een taoi bestaon te hebben. Klik <strong><a href=”http://www.dorpskerk-oosterwolde.nl/?page_id=32″ title=”Naor et volgende heufdstok”>HIERE</a></strong> om naor 2.b Nao de beeldestorm te gaon.</body>