As Oosterwoolde een hiele oolde karke had het, dan het die gien sporen naolaoten die momenteel bekend binnen. Hiere dus gien spoor van een romaanse karke en van tufstien zoas in Berkoop. D’r is een tekening van de karke van Oosterwoolde uut 1724 van de haand van Jacobus Stelling-werf. Een ienvooldig karkien is et, in laetgothische stiel, mit de kenmarkende steunberen en spitsbogen en optrokken van grote bakstiender. <img src=”http://www.dorpskerk-oosterwolde.nl/Afbeeldingen/Tekening-1724.jpg” alt=”Tekening van Jacobus Stellingwerf uut 1724″ /> <em>(De karke in 1724 tekend deur Jacobus Stellingwerf)</em> Zoas op zuvule plakken in de Stellingwarven, had ok de karke van Oosterwoolde gien toren, mar in plaets daorvan een klokkestoel waor de beide klokken in ophongen weren. De grote klokke is geuten in 1492 (opni’j geuten in 1936) en het as opschrift: ‘Maria ben ick geheten. Dat kerspel tot Oosterwolde loit mi goet jaar o. H. 1492. Mortuos plango, vivos voco, fulgara frango, vox mea vox vitae, ad sacra venite, herman mij gegoten heeft’. Disse Latiense tekst, die vaeker op klokken veurkomt betekent: ‘Ik goel om de overledenen; ik roep de levenden; ik verbreek de bliksems; mien stemme is de stemme van et leven; kom allegere naor et heilige’. Dit oolde opschrift geft an dat een klokke in et dörpsleven een belangrieke funktie had. De klokken wodden lödt op bepaolde tieden en bi’j allerhaande belangrieke gelegenheden in et dörp. An de wieze van luden koj’ heuren wat d’r an de haand was: geveer, braand, een starfgeval, een begraffenis, een karkedienst of een aandere feestelikhied. Hiel aanders as in oonze mederne tied neumen godsdienst en karke in de Middelieuwen een dominaant plak in in de beleving van de meensken. Veur je ziel en zaolighied, zowel in leven op eerde as in et hiernaomaols haj’ de karke neudig. Daor wodden daegeliks de missen opdreugen en op vaaste tieden de eucharistie vierd, de kiender deupt en huweliken sleuten. In de wijde grond van et karkhof wodden de overledenen begreuven, nao een plechtige misse in de karke. De karke, vaeke et ienigste stienen gebouw in een dörp, was veur de bewoners ok een schoelplak in tieden van oorlog en geveer. Veur karke en karkhof gold et asielrecht. Daoromme was et een veilig hennekommen. Et gold as een grote schaande en oneervol, aj’ meensken daore lastig vullen. De karke was niet allienig et geestelike centrum van et dörp, mar ston ok geografisch bekeken in et middelpunt. Et is niet toevalig dat in Oosterwoolde de paeden vanuut de omliggende gehuchten van vuuf kaanten uutkommen bi’j de karke. Neffens mi’j hebben we hiere te maeken mit et verschiensel van de liek- of reewegen (‘ree’ is een oold woord veur liek). Een oolde bepaoling was daj’ ten allen tiede fetsoenlik mit een liek op et karkhof kommen kunnen mossen. Viere mossen een vuufde dregen kunnen. Daoromme mossen de reewegen, die vanzels ok veur et gewone verkeer bruukt wodden, op geregelde tieden onderholen wodden deur de eigenarfden die butenuut in de gehuchten woonden. De reewegen wodden van bisschopswege dan ok geregeld inspekteerd (de dÖrpspastoor zal et wel in de gaeten holen hebben) en op naolaotighied ston een boete. Wat Oosterwoolde betreft, bin de reewegen, vaek ok karkepaeden nuumd, niet zo percies meer an te wiezen, mar de weg naor de Weper, de Snellingerdiek, et Jardingepad, de Wemeweg en verderop de Duustereweg en vanzels de Ri’jweg zullen van oorsprong reewegen west hebben. Et pad vanof et Oost naor Klaozinge het nog lange ‘Karkepad’ hieten. De Wemeweg en de Ri’jweg wodden vanoolds anduded as ‘Lijkweg’. Ik bin dan ok van miening dat de naeme Rijweg eerder herinnert an de oolde historische funktie van ‘reeweg’ as dat die ontliend wezen zol an et Vogelrijd op De Fochtel. Dat leste liekt mi’j typisch een veurbeeld van volksetymologie. De Sint Ursulakarke is dus bouwd veur de Rooms-Kattelieke eredienst. De karke was dudelik oriënteerd (dat is nog altied zo), dat wil zeggen was bouwd mit et koor naor et oosten, richting Jeruzalem. In et koor van de karke, an de oostkaante, moet et heufdaltaor, wijd an an de patrones Sint Ursula, staon hebben. De missen wodden vanzels opdreugen in et Latien, de karketael. In de karke stonnen de manluden an de zuudkaante en de vrouwluden an de noordkaante. De manluden kwamen trouwens ok deur de zudelike ingang de karke binnen en de vrouwluden deur de noordelike ingang. Daor zit de heidense gedachte achter, dat et noorden (waor de zunne niet kwam) de kaante van et kwaod was. Was ok niet de zunde in de wereld kommen deur de vrouw (Genesis 3)? Et deupvont ston vanoolds ok in de buurt van de noordelike ingang, want et poppien dat nog deupt wodden mos, wodde van die kaante de karke inbrocht. Veerder moe’n we oons veurstellen dat de karke van binnen beschilderd was mit biebelse veurstellings en en mit ofbeeldings van heiligen. Dat moet de meensken, die hiel vaeke amper lezen of schrieven konnen, biezunder anspreuken hebben. Vanzels moeten d’r ok verschillende beelden en krusen in de karke staon hebben. Interessaant is et om te weten dat d’r behalven et heufdaltaor zeker nog drie aandere altaoren in de karke staon hebben, die bediend wodden deur de drie vicarissen (hulppastoors) die Oosterwoolde riek west het. Die altoaren zullen in de loop van de tied sticht wezen deur wat riekere femilies in Oosterwoolde, mit de bedoeling dat daor missen lezen wodden veur et zieleheil van overleden femilieleden. Zo was d’r een altoar wijded an Maria ofwel Oonze Lieve Vrouw; iene veur Sint Anna, de moeke van Maria; en iene veur Sint Blasius. In de Middelieuwen hadden de geestliken heur inkomsten uut een beneficie, dat wil zeggen uut een plaets waor ze et vruchtgebruuk van hadden. Alle vier geesteliken in Oosterwoolde woonden op een plaets. De Pastoor woonde op de pasterieplaets ofwel de weme, op et stee waor laeter et heufd van de schoele woonde. Et laand dat d’rbi’j heurde lag veur et grootste pat zudelik van de tegenworige Weme, an weerskaanten van de Brinkstraote, tot veurbi’j de brogge. De pastoor was de belangriekste geestelike in de parochie. Hi’j deed niet allienig dienst in de karke, mar was ok zoe’n betien de netaoris en trad regelend op bi’j allerhaande laandtransakties. Pastoors kwammen deurgaons uut de pleatselike elite en weren vaeke goed ontwikkelde meensken. De Oonze Lieve Vrouwe-vikari’j zal et ooldste west hebben en ston op et Oost, et plak waor in 1911 de ‘Iemhof’ bouwd is. <img src=”http://www.dorpskerk-oosterwolde.nl/Afbeeldingen/sint_blasius.jpg” alt=”Sint Blasius” /> <em>Sint Blasius</em> Disse vikaris het naor alle gedachten et onderwies verzorgd, mar ok koster en klokluder west. Tot 1911 ston ston daor nog een karkeplaets en in de 18e ieuw was daor de schoele en et huus van de dÖrpsonderwiezer. De Sint Anna-vikari’j ston wat noordeliker. In laetere tied was die plaets bekend onder de naeme ‘De Poel’. Dan was d’r nog de Sint Blasius-vikari’j. Sint Blasius gold as een bescharmheilige van de medische staand. Hi’j kon anreupen wodden in geval van kwaolen an de keel en an de luchtwegen. De hulpe van Sint Anne wodde inreupen bi’j de pest. Ik zol mi’j hiel goed veurstellen kunnen dat disse geesteliken ok over medische kennis beschikt hebben en verstaand hadden van kruden. De Sint Blasius-vikari’j ston an wat tegenworig et Oost is, op et plak waor Roelof van Dijk laeter zien bloemisteri’j had. Tot in et begin van de 20e ieuw ston daor een dubbeld huus dat van de karke was. En de huzen an de westkaante van et Oost betaelden veurhenne grondpacht an de karke. Die grond zal vanoolds bi’j de Sint Blasius-vikari’j heurd hebben. Klik <strong><a href=”http://www.dorpskerk-oosterwolde.nl/?page_id=31″ title=”Naor et volgende heufdstok”>HIERE</a></strong> om naor 2.a De Reformaosie te gaon. </body>