Et is zinvol om ok wat ommedaenken te geven an et laandschop en de kolonisoasie van et laetere Stellingwarf. Om et jaor 1000 henne was disse streek waorschienlijk niet of nauweliks meer bewoond. Deurdat nao de leste iestied de zeespiegel staorigan stegen was en daormit ok et grondwaeter, moeten grote dielen hiere bedekt west hebben mit in dikte variërende kussens hoogveen. Dat veen was begruuid o.e. mit elzen, burken en ieken. Et moet hiere zo moerassig west hebben, dat et veur et grootste diel ontoegaankelik west het. Hoeveer as et veen in et oosten van de Stellingwarven oprukt is, is niet precies te zeggen. Goenend beweren dat de hoogste dielen van Appelsche niet onder et veen zeten hebben, liekemin as de zaandroggen van De Weper. Et is wel bekend dat wat Oosterwoolde betreft in de 17e ieuw et hoogveen nog rekte tot wat now et centrum is. Naemen as ‘Veenmeule’ en ‘Veentien’, een keuteri’j an de Ri’jweg, duden daorop. In de elfde en twelfde ieuw binnen d’r in Stellingwarf ok ontginningsaktiviteiten. Et foreestrecht dat de bisschop van de keizer kregen hadde, betekende dat hi’j as laandheer regelend optrad bi’j de ontginning van de woeste grond hiere. Kolonisten konnen via bischoppelike ambtners, ‘ministerialen’ nuumd, kontrakten ofsluten over ontginning en vestiging in een onbewoond en onontgonnen gebied. De middelieuwse ontginnings bin dan ok neffens een dudelik plan en mit overleg verlopen. D’r bin laandmeters en waeterstaotkundigen an te pas kommen om et laand uut te meten, te ontwaeteren en an te maeken. An de verkaveling kuj’ zien, hoe et perces ongeveer verlopen is. De kavels lopen van de Lende en de Kuunder, of een aander veenstroompien, naor een in die tied nog ontoegaankelik veengebied of naor een dudelike veenscheiding. De ontginning begon in de regel dan ok dichte bi’j een bestaond waeter, op de wat hogere rane van et oerstroomdal. Veur de ontwaetering van et moerassige gebied wodden evenwiedig en op geregelde ofstaand van mekeer sloden greuven, die loodrecht op et riviertien stonnen. Omdat de kolonisten recht van opstrek hadden, konnen ze de sloden in de lengte deurtrekken, ni’ j laand anmaeken en de percelen zo lange maeken as meugelik was. En zo ontston de strookverkaveling diej’ haost overal in de Stellingwarven antreffen. In esdörpen as Oosterwoolde en Appelsche was de sitewaosie wat aanders, alhoewel wi’j daor ok wel dezelde strookverkaveling antreffen. Zo treffen we in Oosterwoolde een hiele oolde strookverkaveling an op et Oost. Et het d’r alle schien van dat daor in de Middelieuwen de allereerste ontginning en bewoning west het. Dit kolonisaosiepreces het vanzelf weer alles te maeken mit et ontstaon van de dörpskarke. Want as kolonisten mit de laandheer een kontrakt ofsleuten om heur argens te vestigen en laand an te maeken, dat gold de regel dat heur daelezetting zo gauw meugelik een eigen kerspel ofwel parochie wodden mos. Vaeke bouwden ze eerst een kapellegien, zodat de misse opdregen wodden kon, mar zo gauw as et lieden kon stichtten ze een echte parochiekarke mit een karkhof . Dan kon d’r ommes in et eigen dörp deupt, trouwd en begreven wodden. Veur wat Oosterwoolde betreft, hoefden ze veur disse religieuze verplichtings dan niet langer naor Stienwiek. Et is dudelik dat bi’j een eigen parochiekarke ok een eigen geestelike heurde ofwel een dörpspastoor. Zodoende wodde een stok van de dörpsgrond beschikber steld veur een pasterieplaets, een plaets mit laand waor de man van bestaon kon. En op dezelde wieze wodde d’r dörpsgrond risserveerd veur et onderhoold van de karke. Een interessaante vraoge is, wie krek de stichter was van de karke. Ommers de karke van Stienwiek was een stichting van de bisschop zels en ok kwam et vaeke veur dat kloosters of adellike femilies karken stichtten. Et kwam ok veur dat de dörpsbewoners zels, de kolonisten, de oorspronkelike karkestichters weren. Dat weren dan degenen die een eigen plaets mit laand hadden ofwel een ‘arf’. We kommen ze laeter in de schriftelike bronnen vaeke tegen as de ‘eigenerfden’. Eigenarfden hadden een belangrieke maotschoppelike en juridische status. An de iene kaante hadden ze de plicht om de laandheer tyns of grondpacht te betaelen, mar ze hadden ok et belangrieke stemrecht in hanen. Zo hadden ze een stem in alderhaande dörpsangelegenheden, keuzen de dörpsrechters (stellings) en konnen ok zels veur die funktie keuzen wodden. Mar ok wat de dörpskarke betreft hadden eigenarfden een belangrieke verantwoordelijkhied. Ze pasten op de karke en wat daor veerder bi’j heurde: et karkelaand, et karkhof, de pasterie en de schoele. Daorveur wodde uut heur gelederen een kollege van karkvoogden anwezen, dat rekening en veraantwoording schuldig was an de eigenarfden. Veerder was et zo dat de eigenarfden et recht toekwam om de dörpspastoor an te wiezen. Die wodde dan veurdreugen an de bisschop. Mar die kon aens niet aanders as zoe’n kandidaot nao de veurdracht officieel mit et geestelik ambt in zien parochie beklieden. Disse eigenarfden of onder wat veur naeme as ze mar veurkwammen (stemgerechtigden, floreenplichtigen) hebben tot veer in de 19e ieuw van groot belang west veur et behattigen van de stoffelike en ok geestelike belangen van karke en dörp. Dat gelt ok veur Oosterwoolde. Klik <strong><a href=”http://www.dorpskerk-oosterwolde.nl/?page_id=29″ title=”Naor et volgende heufdstok”>HIERE</a></strong> om naor 1.c Oosterwoolde in die tied te gaon.</body>