1.a De vroege middelieuwen | Dorpskerk Oosterwolde

<body oncontextmenu=”return false;”>1.a De periode tot an de Reformaosie in 1580 De bouw van de dörpskarke in Oosterwolde hangt nauw saemen mit et ontstaon van et dörp zels. Want een dörp was vanoolds pas echt een dörp as et een eigen karke had. Dan telde et mit as zelstanig karkedörp, parochie of kerspel. Omdat d’r een eigen pastoor was, kon d’r deupt en trouwd wodden en de overledenen konnen op et eigen karkhof begreven wodden. Veerder zorgde de karke veur onderwies en armezorg. En zo bin de geschiedenis van dörp en de karke vanoolds nauw mit mekeer verweven. En beide bin op heur beurt niet los te zien van de grotere historische verbanen en ontwikkelingen. Om wat over et eerste ontstaon van dörp en karke in Oosterwoolde te zeggen moe’n we een hiel aende weeromme in de tied, en wel naor de Middelieuwen. De kerstening (overgaank tot et kristendom) van de Friezen is begonnen in de 7e en 8e ieuw. “Friezen” is dan roegweg de anduding veur de bevolking die woonde in een briede strook an de Noorzeekust langes en boven de grote revieren. Zudelik van et Friese gebied lag et Frankische riek, dat nao 500 al overgaon was tot et kattelieke kristendom. Now hadden de Frankische keunings heur oge valen laoten op et in ekonomisch opzicht belangrieke gebied van de Friezen. De verovering daorvan gong haand in haand mit de verbreiding van et kristendom. De Frankische keunings erkenden et gezag van de paus in Rome, mar toegelieke stonnen ze zels an et heufd van de karke in heur riek. <img src=”http://www.dorpskerk-oosterwolde.nl/Afbeeldingen/Frankische%20riek.jpg” alt=”Et Frankische Riek” /> Et Frankische Riek Uut de schoeleboekies weten we misschien nog hoe die overgaank naor et kristendom gaon is. De Frankische keunings leuten missionaorissen uut Engelaand toe om de Friezen te bekeren. Belangriek weren Willibrord, de eerste bisschop van Utrecht, en Bonifatius, de missionaoris die in 754 mit een koppel mitwarkers bi’j Dokkum ommebrocht is. In de tied van Karel de Grote, om 800 henne, bin de Friezen definitief tot et kristendom overgaon. Disse keizer, die een hieleboel daon het veur bestuur, rechtspraok en onderwies, het ok et ien en aander regeld veur de karke. Zo het hi’j de karke in zien riek indield in bisdommen mit deur himzels benuumde bisschoppen an et heufd. Veerder het hi’j de bisdommen weer indield in parochies. As om et jaor 1000 henne in West-Europa de bevolking begint toe te nemen, wodt overal woeste grond anmaekt veur laandbouw en bewoning. De rieksoverhied die daor zeggenschop over had, et ius forestense (foreestrecht ofwel regaalrecht), trad regelend op bi’j de toewiezing van te ontginnen grond an kolonisten en bepaolde daorbi’j, dat ze zo gauw as dat meugelik was parochies stichten mossen. In die tied maekten de Nederlaanden diel uut van et Duutse riek (das Heilige Römische Reich Deutscher Nation). De keunings / keizers hadden hiel goed deur dat ze veur een goed bestuur trouwe vazallen neudig hadden, loyale lienmannen. Vanoolds hadden ze graven ansteld om in heur naeme de graafschoppen te besturen. Mar zokke graven traden vaeke eigenmachtig op en kregen meerstentieds ok weer naozaoten, die dan ok weer anspraok maekten op grafelike rechten. Om de macht over et riek beter in eigen aand te holen, besleut keuning/keizer Otto I (936-973) om grafelike rechten toe te kennen an de bisschoppen in zien riek. Disse hoge geesteliken vormden gien dynastie en zodoende kon de keizer nao et overlieden van een bisschop weer een ni’jeniene in zien plak benumen die him zinnigde. In de geschiedschrieving wodt disse politiek anduded mit ‘et Ottoonse stelsel’. <img src=”http://www.dorpskerk-oosterwolde.nl/Afbeeldingen/Otto%20I.jpg” alt=”Otto I” /> (Otto I) Disse historische achtergrond is van belang veur de streek die laeter ‘Stellingwarf’ hieten zol. In 944 kreeg bisschop Balderik van Utrecht van Otto I et foreestrecht in et oolde graafschop Drenthe. Zestig jaor laeter, in 1024 schonk keizer Hendrik II an bisschop Adelbold van Utrecht de grafelike rechten in datzelde Drentse gebied. De schenking van et foreestrecht betekende dat de bisschop naemens de keizer te zeggen kreeg over alle woeste grond in zien amtsgebied. Et twiede betekende dat an him et bestuur en rechtspraok opdreugen wodden. Veur et laetere Stellingwarf was dat van groot belang, want de graafschop Drenthe was aorig groter as de tegenwoordige perveensie van die naeme en besleug ok et gebied dat in die oolde schinkingsoorkonden omschreven wodt mit ‘pagus forestensis’ en Fulnaho (Vollenhove). Mit pagus forestensis (letterlik Woold-dis-trict) wodde een groot vri’jwel onont-gonnen en onbewoond gebied anduded dat tussen Vollenhove en de Drentse zaanddörpen in lag. <img src=”http://www.dorpskerk-oosterwolde.nl/Afbeeldingen/Vollenhove%201649.jpg” alt=”Vollenhove om 1649 henne” /> (Vollenhove om 1649 henne) Et was een gebied zonder dudelike greenzen, waor de Kop van Overiessel bi’j heurde, mar ok de streek an weerskaanten van de Lende en-de Kuunder: de laetere Stellingwarven en lichtkaans ok Schoterlaand. Dat grote Drenthe was bestuurlik indield in drie distrikten, elk mit een eigen bisschoppelik ambtsman an et heufd. Iene daorvan was de pagus forestensis, et woeste gebied waor de laetere Stellingwarven bi’j heurden en waor Vollenhove et bestuurlike centrum van was. Daor had de bisschoppelike schoutamt zien kasteel en bestuurde van daoruut et aachterlaand. Et is bekend dat de Stellingwarvers heur daor in de loop van de 14e ieuw van losmaekt hebben. Dat deden in 1328 twaelf dörpen, waoronder ok Oosterwoolde. Die toestaand het zo bestaon tot om 1500 henne, doe Stellingwarf deur et Saksische bestuur indield wodde bi’j et gewest Frieslaand. De bisschop van Utrecht ston vanzels in et eerste plak as geestelik heer an et heufd van zien bisdom, dat et grootste diel van et tegenworige Nederlaand besleug. Dat bisdom was weer indield in dekanaten, karkelike distrikten mit an et heufd een deken. Stellingwarf vul onder et dekanaat Drenthe, een gebied dat saemenvul mit dat van et oolde graafschap van die naeme. In et ‘Woolddistrikt’ was Stienwiek et geestelike centrum, dat in de 9e of 10 ieuw sticht was deur de bisschop. Stienwiek was de ooldste parochie (de oerparochie) waor doe et achterlaand bewoond raekte, de aandere parochies van ofsplitst wodden zollen. An de parochiekarke van Stienwiek, die wijded was an Sint Clemens, was ok een kapittel, een kollege van geesteliken, an verbunnen was. Een grote parochie was et, waaor oorspronkelik de Kop van Overiessel bi’j heurde, et westelike diel van Drenthe (Haovelte en Meppel), mar ok de streek an weerszieden van de Lende en de Kuunder. Klik <a href=”http://www.dorpskerk-oosterwolde.nl/?page_id=28″ title=”Naor et volgende heufdstok”>HIERE</a> om naor 1.b Omtrent et jaor 1000 n. Chr. te gaon.</body>